Svjetski dan bez duhana se svake godine obilježava na globalnom, kao i na nacionalnom i lokalnom nivou u mnogim zemljama svijeta.
Zbog upotreba duhana i izloženosti duhanskom dimu svake godine prijevremeno umre najmanje osam miliona ljudi u svijetu. Pored toga što dovodi do brojnih negativnih posljedica po zdravlje, duhan ima negativni uticaj na našu životnu sredinu i time dodatno šteti našem zdravlju.
Stoga je ove godine Svjetska zdravstvena organizacija u okviru obilježavanja Svjetskog dana bez duhana pokrenula globalnu kampanju pod sloganom „Duhan: prijetnja našoj životnoj sredini“. Kampanja ima za cilj da podigne svijest javnosti o uticaju duhana na životnu sredinu – od uzgoja duhana, proizvodnje duhanskih proizvoda, njihove distribucije i otpada koji nastaje u ovim procesima, kao i korištenju duhanskih proizvoda.
Svake godine se u svijetu uništi oko 3,5 miliona hektara zemlje radi uzgoja duhana. Zbog toga se krče šume, posebno u zemljama u razvoju. Plantaže duhana degradiraju zemljište tako da ono gubi sposobnost da podrži rast bilo kog usjeva ili vegetacije. Za proizvodnju svake cigarete potroši se 3,7 litara vode, a 4,5 triliona opušaka cigareta svake godine zagadi životnu sredinu.
Uticaj upotrebe duhana na životnu sredinu je veliki i odražava se kao dodatni pritisak na ionako oskudne resurse naše planete i krhke ekosisteme. Ovo je posebno prisutno u zemljama u razvoju, jer se tamo organizuje najveći dio proizvodnje duhana. Svaka popušena cigareta negativno se odražava na prirodne resurse koji su već ugroženi, a od njih zavisi naše postojanje.
Smanjenje potrošnje duhana treba identifikovati kao ključnu mjeru za postizanje ciljeva održivog razvoja, a ne samo onih koji su direktno povezani sa zdravljem i zaštitom životne sredine.
Ključne poruke kampanje su:
- Ostavite duhan da spasite sebe i našu planetu
- Podržite proizvođače duhana da pređu na proizvodnju drugih i održivih usjeva
- Odgovorno postupajte sa otpadom
- Podržite „zelene” tehnologije, tj. one koje neće ugrožavati životnu sredinu
Kako duhan ugrožava zdravlje pluća ljudi širom svijeta:
Rak pluća – Pušenje duhana je primarni uzrok raka pluća, odgovoran za više od dvije trećine slučajeva raka pluća globalno. Izloženost duhanskom dimu u kući ili na radnom mjestu također povećava rizik od raka pluća. Prestankom pušenja može se smanjiti rizik od raka pluća – nakon 10 godina od prestanka pušenja, rizik od raka pluća opada za pola u odnosu na rizik kod pušača.
Hronična respiratorna bolest – Pušenje duhana vodeći je uzrok hronične opstruktivne plućne bolesti (HOPB), stanja kada nakupljanje gnojnog šlajma u plućima rezultira bolnim kašljem i velikim poteškoćama prilikom disanja. Rizik od dobijanja HOPB-a je posebno visok kod osoba koje rano započnu sa pušenjem, pošto duhanski dim značajno utiče na smanjenje razvoja pluća. Duhan također pogoršava astmu, što dovodi do ograničavanja aktivnosti i doprinosti razvoju invalidnosti kod ljudi. Rani prestanak pušenja je najdjelotvorniji način smanjivanja razvoja HOPB-a i poboljšanja astmatičnih simptoma.
Uticaj tokom cijelog životnog ciklusa – Djeca koja su još u maternici bila izložena toksinima duhanskog dima, zato što je majka pušila ili je bila izložena duhanskom dimu, često imaju umanjen razvoj i funkciju pluća. Mala djeca izložena duhanskom dimu su na riziku od pojave i pogoršanja astme, upale pluća i bronhitisa, kao i učestalih upala donjih disajnih puteva. Procjenjuje se da globalno 165.000 djece umre prije 5 godine života od infekcija donjeg respiratornog sistema uzrokovanih duhanskim dimom. Djeca koja dožive odraslu dob nastavljaju imati zdravstvene probleme zbog izloženosti duhanskom dimu, jer učestale infekcije donjih disajnih puteva u ranom djetinjstvu značajno povećavaju rizik od razvoja HOPB u odrasloj dobi.
Tuberkuloza – Tuberkuloza (TB) oštećuje pluća i smanjuje plućnu funkciju, a duhanski dim to još više pogoršava. Oko jedne četvrtine svjetske populacije ima latentnu tuberkulozu, zbog čega su na većem riziku od razvijanja aktivne bolesti. Osobe koje puše dvaput češće obolijevaju od tuberkuloze. Aktivna tuberkuloza, uz štetni uticaj duhanskog dima na zdravlje pluća, značajno povećava rizik od invaliditeta i smrti zbog kolapsa respiratornog sistema.
Zagađenost zraka – Duhanski dim predstavlja veoma opasan oblik zagađenja unutrašnjeg zraka; on sadrži preko 7000 hemikalija, od kojih se za 69 zna da uzrokuju rak. Iako dim može biti nevidljiv i bez mirisa, on može ostati u zraku čak do 5 sati, te tako povećati rizik od raka pluća, hroničnih respiratornih bolesti i umanjenja plućne funkcije kod osoba koje su mu izložene.
